Joseph Haydn |

Josef haydn

Nke a bụ ezigbo egwu! Nke a bụ ihe kwesịrị ịnụ ụtọ, nke a bụ ihe kwesịrị ịbụ onye ọ bụla chọrọ ịzụlite mmetụta egwu dị mma, ụtọ dị mma. A. Serov

Ụzọ okike nke J. Haydn - nnukwu onye na-ede akwụkwọ Austrian, onye isi oge WA ​​Mozart na L. Beethoven - dị ihe dị ka afọ iri ise, gafere ókèala akụkọ ihe mere eme nke narị afọ 1760-XNUMXth, kpuchie usoro niile nke mmepe nke Viennese. ụlọ akwụkwọ oge gboo - site na mmalite ya na XNUMX -s. ruo n'oge ọmarịcha ọrụ Beethoven na mmalite nke narị afọ ọhụrụ. Ike nke usoro okike, ịba ụba nke iche echiche, ịdị ọhụrụ nke nghọta, nkwekọ na echiche nke ndụ ka echekwara na nka Haydn ruo afọ ikpeazụ nke ndụ ya.

Nwa nke onye na-anya ụgbọ ala, Haydn chọpụtara ikike egwu dị ụkọ. Mgbe ọ dị afọ isii, ọ kwagara Hainburg, bụrụ abụ n'òtù ukwe nke ụka, mụta ịkụ violin na ụbọ akwara, na site na 1740 ọ bi na Vienna, bụ ebe ọ jere ozi dị ka onye chorister na ụlọ ụka St. Stephen's Cathedral (Vienna Cathedral). ). Otú ọ dị, na ukwe naanị ụda nwa nwoke ka - a obere treble ịdị ọcha, ha nyefere ya na arụmọrụ nke solo akụkụ; na ọchịchọ nke onye na-ede egwú na-eteta n'oge ọ bụ nwata na-ahụghị ya. Mgbe olu ahụ malitere ịgbawa, a manyere Haydn ịhapụ ụlọ ụka ahụ. Afọ mbụ nke ndụ nnwere onwe na Vienna siri ike karịsịa - ọ nọ na ịda ogbenye, agụụ na-agụ ya, na-awagharị na-enweghị ebe obibi na-adịgide adịgide; naanị mgbe ụfọdụ, ha jisiri ike chọta nkuzi nkeonwe ma ọ bụ kpọọ violin n'ime mgbakọ njem. Otú ọ dị, n'agbanyeghị ọnọdụ nke akara aka, Haydn nọgidere na-enwe ma ndị na-emeghe agwa, ihe ọchị nke na-adịghị raara ya nye, na mkpa nke ọkachamara ọkachamara ya - ọ na-amụ ọrụ clavier nke FE Bach, na-amụ onwe ya na-amụ ihe na-emegiderịta onwe ya, na-amata ọrụ ndị ahụ. N'ime ndị ọkà mmụta sayensị German kasị ukwuu, na-enweta nkuzi sitere na N. Porpora, onye na-ede opera a ma ama na onye nkuzi.

Na 1759, Haydn nwetara ebe Kapellmeister si Count I. Mortsin. Edere ọrụ ngwá ọrụ mbụ (symphonies, quartets, clavier sonatas) maka ụlọ ụka ụlọikpe ya. Mgbe na 1761 Mortsin kwụsịrị ụlọ ụka ahụ, Haydn bịanyere aka n'akwụkwọ nkwekọrịta ya na P. Esterhazy, onye ọka iwu Hungarian kasị baa ọgaranya na onye na-ahụ maka nkà. Ọrụ nke Vice-kapellmeister, na mgbe afọ 5 nke onye isi ala-kapellmeister, gụnyere ọ bụghị nanị na-ede egwú. Haydn kwesịrị ime mmegharị ahụ, debe usoro na ụlọ ụka, na-ahụ maka nchekwa nke ndetu na ngwa, wdg. Ọrụ Haydn niile bụ ihe onwunwe nke Esterhazy; onye na-ede egwú enweghị ikike ide egwu nke ndị ọzọ nyere ya, ọ pụghị ịhapụ ihe onwunwe nke onye isi n'efu. (Haydn bi na ala Esterhazy – Eisenstadt na Estergaz, na-eleta Vienna mgbe ụfọdụ.)

Otú ọ dị, ọtụtụ uru na, karịa ihe niile, ikike ịchụpụ ihe egwu egwu magburu onwe ya nke rụrụ ọrụ niile nke onye na-ede egwú, yana ihe ndị ikwu na nchekwa ụlọ, mere ka Haydn kwenye ịnakwere atụmatụ Esterhazy. Ruo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 30, Haydn nọgidere na-eje ozi n'ụlọikpe. N'ọnọdụ mkparị nke ohu onye isi, ọ nọgidere na-asọpụrụ ya, nnwere onwe nke ime na ịgbalịsi ike imewanye ihe okike na-aga n'ihu. Ibi n'ebe dị anya site n'ụwa, na ọ fọrọ nke nta ka ọ dịghị kọntaktị na mbara music ụwa, ọ ghọrọ onye kasị ukwuu nna ukwu nke European ọnụ ọgụgụ n'oge ya na Esterhazy na-eje ozi. Emere ọrụ Haydn nke ọma n'isi obodo egwu.

Ya mere, n'etiti 1780s. Ọhaneze France matara na egwu egwu isii, akpọrọ "Paris". Ka oge na-aga, ihe ndị mejupụtara na-abawanye ụba site na ọnọdụ ndabere ha, na-enwe mmetụta nke owu ọmụma karịa.

A na-ese ọnọdụ dị egwu, na-akpasu iwe na obere egwu egwu - "Olili ozu", "Nhụjuanya", "Farewell". Ọtụtụ ihe kpatara nkọwa dị iche iche - autobiographical, ọchị, lyric-philosophical - e nyere site na njedebe nke "Farewell" - n'oge Adagio a na-adịghị agwụ agwụ, ndị na-egwu egwú na-ahapụ otu otu, ruo mgbe ndị violin abụọ na-anọ na ogbo, na-agwụcha egwu egwu. , jụụ na nwayọọ…

Otú ọ dị, echiche kwekọrọ na nke doro anya banyere ụwa na-achịkwa ma n'egwú Haydn ma n'echiche nke ndụ ya. Haydn chọtara isi iyi nke ọṅụ n'ebe nile - na okike, na ndụ ndị nkịtị, na ọrụ ya, na nkwurịta okwu na ndị ọ hụrụ n'anya. Ya mere, ịmara Mozart, onye rutere Vienna na 1781, tolitere n'ezigbo ọbụbụenyi. Mmekọrịta ndị a, dabere na mmekọrịta miri emi dị n'ime, nghọta na nkwanye ùgwù, nwere mmetụta bara uru na mmepe okike nke ndị na-ede egwú abụọ.

Na 1790, A. Esterhazy, onye ga-eketa onye ahụ nwụrụ anwụ, Prince P. Esterhazy, gbazere ụlọ ekpere ahụ. Haydn, bụ onye a tọhapụrụ kpamkpam na ọrụ ma jide naanị aha Kapellmeister, malitere ịnata ụgwọ ezumike nká nke ndụ dịka uche nke onye isi ala ochie. N'oge na-adịghị, enwere ohere iji mezuo nrọ ochie - ịga njem n'èzí Austria. Na 1790s Haydn mere njem abụọ na London (1791-92, 1794-95). Ihe ngosi 12 "London" nke edere n'oge a mezuru mmepe nke ụdị a n'ọrụ Haydn, kwadoro ntozu oke nke egwu egwu oge ochie nke Viennese (obere oge, na njedebe 1780, Mozart ikpeazụ 3 symphonies pụtara) wee nọgide na-abụ isi. nke phenomena na akụkọ ihe mere eme nke symphonic music. Emere egwu egwu London n'ọnọdụ pụrụ iche ma mara mma nke ukwuu maka onye dere ya. Maara na ihe mechiri emechi ikuku nke ụlọ ikpe Ụlọ Mmanya, Haydn mbụ rụrụ na ọha concerts, chere mmeghachi omume nke a-ahụkarị onye kwuo uche na-ege ntị. N'aka ya, e nwere nnukwu ìgwè ndị egwú, ndị yiri nke ndị egwú egwú ọgbara ọhụrụ. Ọhaneze Bekee nwere mmasị na egwu Haydn. Na Oxford, e nyere ya aha Dọkịta nke egwu. N'okpuru mmetụta nke oratorios nke GF Handel nụrụ na London, e kere 2 secular oratorios - The Creation of the World (1798) na The Seasons (1801). Ọrụ ndị a dị egwu, epic-philosophic, na-ekwusi echiche oge gboo nke ịma mma na nkwekọ nke ndụ, ịdị n'otu nke mmadụ na okike, kpubere okpueze nke ọma ụzọ okike nke onye dere ya.

Afọ ikpeazụ nke ndụ Haydn nọrọ na Vienna na mpaghara Gumpendorf ya. Onye na-ede egwú ka na-enwe obi ụtọ, na-akpakọrịta, na-ebumnobi na enyi n'ebe ndị mmadụ nọ, ọ ka na-arụsi ọrụ ike. Haydn nwụrụ n'oge nsogbu, n'etiti mkpọsa Napoleon, mgbe ndị agha France ejirila isi obodo Austria. N’oge nnọchibido nke Vienna, Haydn kasiri ndị ọ hụrụ n’anya obi, sị: “Unu atụla egwu, ụmụaka, ebe Haydn nọ, ọ dịghị ihe ọjọọ pụrụ ime.”

Haydn hapụrụ nnukwu ihe nketa okike - ihe dị ka 1000 na-arụ ọrụ na ụdị na ụdị niile dị na egwu nke oge ahụ (symphonies, sonatas, chamber ensembles, concertos, operas, oratorios, masses, songs, etc.). Ụdị cyclic buru ibu (104 symphonies, 83 quartets, 52 clavier sonatas) bụ isi, akụkụ kachasị oké ọnụ ahịa nke ọrụ onye na-ede egwú, na-ekpebi ebe akụkọ ihe mere eme ya. P. Tchaikovsky dere banyere mkpa pụrụ iche nke ọrụ Haydn na mmalite nke egwú ngwá egwú, sị: "Haydn mere onwe ya anwụghị anwụ, ma ọ bụrụ na ọ bụghị site n'ichepụta, mgbe ahụ site n'imeziwanye ọdịdị ahụ magburu onwe ya, nke zuru okè nke sonata na symphony, bụ nke Mozart na Beethoven mesịrị wetara. ogo ikpeazụ nke izu oke na ịma mma.”

Symphony na ọrụ Haydn abịala ogologo oge: site na nlele mbụ nke dị nso na ụdị nke egwu ụbọchị na ụlọ (serenade, divertissement, quartet), gaa na "Paris" na "London" symphonies, nke iwu oge ochie nke ụdị. e guzosie ike (oke na usoro nke akụkụ nke okirikiri - sonata Allegro, nwayọọ ije, minuet, ngwa ngwa ikpeazụ), e ji mara ụdị nke thematics na mmepe usoro, wdg Haydn si Symphony enweta pụtara a generalized "foto nke ụwa" , nke akụkụ dị iche iche nke ndụ - dị oké njọ, dị egwu, lyrical-philosophical, ọchị - wetara ịdị n'otu na nguzozi. Ụwa bara ụba na gbagwojuru anya nke ihe nkiri Haydn nwere àgwà dị ịrịba ama nke imeghe, mmekọrịta, na ilekwasị anya na onye na-ege ntị. Isi mmalite nke asụsụ egwu ha bụ ụdị-kwa ụbọchị, egwu egwu na egwu egwu, mgbe ụfọdụ na-agbaziri ozugbo site na isi mmalite akụkọ ọdịnala. Gụnyere na usoro mgbagwoju anya nke mmepe symphonic, ha na-achọpụta ihe atụ ọhụrụ, ohere dị ike. Emechara, n'ụzọ zuru oke n'ụzọ ziri ezi na ezi uche wuru ụdị nke akụkụ nke symphonic okirikiri (sonata, mgbanwe, rondo, wdg) na-agụnye ihe nke improvisation, ịrịba deviations na ihe ijuanya na-amụba mmasị na nnọọ usoro nke echiche mmepe, na-adọrọ mmasị mgbe nile, jupụtara na ihe omume. “Ihe ịtụnanya” na “prank” Haydn nwere mmasị na ya nyeere nghọta nke ụdị egwu akụrụngwa kachasị njọ, kpalitere mkpakọrịta dị iche iche n'etiti ndị na-ege ntị, nke edobere n'aha egwu egwu (“Bear”, “Chicken”, “Clock”), "Ịchụ nta", "Onye nkuzi ụlọ akwụkwọ", wdg. P.). N'ịbụ ndị na-emepụta ihe ndị a na-ahụkarị nke ụdị, Haydn na-ekpughekwa ụbara nke ohere maka ngosipụta ha, na-akọwapụta ụzọ dị iche iche maka evolushọn nke symphony na narị afọ 1790-XNUMXth. N'ime egwu egwu Haydn tozuru oke, e hiwere ihe egwu egwu nke oge gboo, gụnyere ngwa egwu niile (ụdọ, ikuku nkụ, ọla, ọkpọ). Ihe mejupụtara nke quartet na-emekwa ka ọ kwụsie ike, nke ngwá ọrụ niile (violin abụọ, viola, cello) na-aghọ ndị òtù zuru oke nke mkpokọta. Ihe na-adọrọ mmasị bụ Haydn's clavier sonatas, nke echiche onye na-ede egwú, n'ezie na-adịghị agwụ agwụ, oge ọ bụla na-emepe nhọrọ ọhụrụ maka ịmepụta okirikiri, ụzọ mbụ nke ịhazi na ịmepụta ihe. Sonatas ikpeazụ edere na XNUMXs. na-elekwasị anya n'ụzọ doro anya na ohere ngosipụta nke ngwá ọrụ ọhụrụ - pianoforte.

N'ime ndụ ya niile, nkà bụ maka Haydn bụ isi nkwado na isi iyi nke nkwekọ n'ime, udo nke uche na ahụike, O nwere olileanya na ọ ga-anọgide na-ege ntị n'ọdịnihu. “Ndị nwere ọṅụ na ndị nwere afọ ojuju dị ole na ole n’ụwa a,” ka onye na-agụ egwú dị afọ iri asaa ahụ dere, “ebe ọ bụla iru újú na nchegbu na-akpagbu ha; ikekwe ọrụ gị ga-abụ mgbe ụfọdụ dị ka isi iyi nke onye jupụtara na nchegbu na ibu ọrụ ga-adọta udo ya na izu ike maka nkeji.

I. Okhalova

Ihe nketa opera Haydn buru ibu (opera 24). Na, ọ bụ ezie na onye na-ede egwú adịghị erute elu Mozart na ọrụ operatic ya, ọtụtụ ọrụ nke ụdị a dị oke mkpa ma ghara ịla n'iyi ha. N'ime ndị a, ndị a ma ama bụ Armida (1784), Mkpụrụ obi nke onye ọkà ihe ọmụma, ma ọ bụ Orpheus na Eurydice (1791, nke e mere na 1951, Florence); operas ndị na-atọ ọchị The Singer (1767, nke Estergaz dere, nke e megharịrị na 1939), The Apothecary (1768); Aghụghọ ekwesịghị ntụkwasị obi (1773, Estergaz), Udo nke ọnwa (1777), akwụghachi ụgwọ ọrụ iguzosi ike n'ihe (1780, Estergaz), opera egwu egwu egwu Roland the Paladin (1782, Estergaz). Ụfọdụ n'ime operas ndị a, mgbe ogologo oge echefuru echefu, ejiri nnukwu ihe ịga nke ọma mee n'oge anyị (dịka ọmụmaatụ, Lunar Peace na 1959 na The Hague, Loyalty Rewarded na 1979 na Glyndebourne Festival). Onye na-anụ ọkụ n'obi n'ọrụ Haydn bụ onye nduzi America bụ Dorati, onye dekọtara operas 8 site n'aka onye na-ede egwú na ndị egwú Lausanne Chamber. Otu n'ime ha bụ Armida (soloists Norman, KX Anshe, N. Burroughs, Ramy, Philips).

E. Tsodokov